Tin grupo ta bisa ku filosofia a kuminsá na Egipto. Otro ta bisa na Gresia. Un kos ta sigur, na tur parti di mundu hende ta filosofiá. 

Apesar ku filosofía ta di tur tempu i tambe un di e disiplinanan akademiko di mas bieu, filosofia no a keda konsiderá komo un aktividat pa trata ku mucha.

Pero nos tur sa ku muchanan ta hasi preguntanan profundo ku ta konserní bida, morto, sabiduria, amor, perdida, mundu, amistat ets. Nan ta filósofonan natural. Nan ta kurioso si ta trata kosnan filosófiko.

Filosofiá ta un metodo natural i direkt pa habri i stimulá muchá su interes den pensa kreativo, investigá i analisá. Filosofiando nan ta siña: ta mas ekspresivo; saka; konklushon; ta krítiko; ta auténtiko; pensa profundo; pensa apstrakto i tambe nan ta forma nan mes riba tereno moral.

Eksperensia di dosentenan 

Dosentenan ku ta  eksperimentá ku filosofia den skol basiko ta konstatá ku muchanan ta menos agresivo  pasobra filosofiando nan ta apliká  metodonan pa solushoná un problema verbal, pensando i analisando e situashon.

Kon un mucha ta pensa, ta forma e base pa kon e ta siña. 

Ata aki algun di e  kualidatnan ku e muchanan ta hasi ehersisio den dje pa medio di filosofía?

  • desaroyá aktitut di investigá. Investigá ta enserá tambe komuniká ku mas hende riba un topiko i lesa mas pa sa mas. E ta topa ku palabranan nobo den buki i  filosofiando ku e edukadó e ta siña rekonosé i hasi uso di nan

  • reflekshoná prome ku papia. E ta tuma tempu pa skucha i analisá su propio pensamentu prome ku e kompartí esaki ku otro hende 

  • e ta bira mas disipliná den skucha otro. Si nan por skucha, nan por siña palabra ku otronan ta husa

  • nan ta desaroyá un forma avansá pa ordená pensamentu. Ora komunikashon ku un mucha ta tuma luga riba un nivel haltu, e ta aumentá e kantidat di palabranan ku e konosé mientras e ta ordená e palabranan. Nan ta akomulá informashon, prosesá informashon i apliká informashon

  • nan ta siña formulá pregunta. Siña formulá pregunta ta esensial pasobra e ta duna direkshon na loke e mucha ke interkambiá tokante di dje

  • nan tin mas konfiansa den nan mes. Filosofiá huntu ta un aktividat sosial kaminda loke un mucha bisa no ta keda konsiderá komo malu o bon. E mucha ta eksperensiá ku su pensamentu tambe ta konta. I ku su presensia ta yuda e proseso di otro mucha tambe.

  • nan tin mas oportunidat pa imitá i siña mas palabra. Un mucha ta siña palabra dor di imitá. Desaroyo di dominio di palabra ta importante den tur vak ku muchanan haña.

  • nan ta siña redená i argumentá. Hasiendo esaki nan ta siña tokante e influensia ku palabra tin riba tereno sosial, fysiko, emoshonal i hasta kon palabra ta influensia kon hende ta mira historia.

  • nan ta siña pensa kritiko i kreativo Nan tin un bista mas kla di kiko nan ke krea i kon nan ke krea esaki. Kon e kreashon mester ta, pa nan mes por ta satisfecho

  • nan ta siña kopera ku otro. Skucha otro bon i pensa huntu ku otro tambe ta un forma di koperashon. Tambe nan tin mas komprendementu i konsiderashon ku otro

  • nan ta siña tuma un punto di bista i investigá esaki. Nan ta sinti ku nan por tuma un punto di bista sin ku otro ta huzga nan. Nan por splika mas fasil dikon nan ta tuma e punto di bista aki. Nan por reflekshona riba e posishon ku nan a skohe

  • nan ta siña pensa apstrakto. Pensa apstrakto ta trata di: tin un imaginashon di kosnan ku bo no por o no a mira, sinti o eksperensia den realidat 

  • hasi otro pregunta mas profundo pa asina komprende mas i mas miho kiko un otro persona ke men.

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

 

Kon formulá pregunta filosófiko

 ALGUN EHEMPEL

  • (Reverso) kiko bo no ta tende nunka durante  di aña nobo

  • (Kiko si..) kiko ta pasa si bo no tin fakansi nunka mas

  • (Desventaha) kiko ta e desventahanan si bo no tin fakansi i kon bo por mehora esaki pa hendenan ku mester traha fin di aña

  • (Kombinashon) kiko bo ta haña ora bo pone un baby den su kama ku bentana habrí net ora tiru tira

  • (Remplasá; pone aserka; hasi mas grandi) kiko ta un kos ku lo bo ke pa nan kuminsa bende den tiendanan, pero ku aworaki no tin ahinda durante di fin di aña

  • (Alfabeta) kiko ta e palabranan ku bo por husa deseando un persona un bon aña A...., B...., C...., D...... ets

  • (Variashon) di kuantu diferente manera bo por kome ayaka

  • (Pintura) kiko e pintura aki tin di haber ku aña nobo/ noche buena (mustra e muchanan algun pintura)

  • (Predesí) Kon añnobo ta wordu selebrá aki 100  aña

  • (Husa di otro forma) pensa  10 otro kos ku bo por hasi ku dopi di boternan ku hende ta habri durante di fin di aña

  • (Ridikulo)  bo por bini ku  algun argumentu pakiko skol mester obliga bo pa  fin di añbini skol bistí na bala pa dorna den palu di pasku?

  • (Komun) kiko kumpra pañnobo pa fin di añi sensia bo kas tin komun?

  • (E pregunta) riba kua 5 pregunta, e kontesta por ta vuurwerk/

  • (Brainstorm) Kon nos ta haña menos huma den nos pulmon durante di tiramentu di vuurwerk?

  • (Invento) Bo por inventá un mashin ku ta soru pa kachonan no tin miedu ora pagara ta zona?

  • (Muraya) Gobiernu a pone regla ku no tin mag di tira vuurwerk mas durante di fin di aña. Kon bo por kambia esaki?

  • (Konstruí) kon bo ta krea un bolo di pasku grandi na moda ku tur hende ku ta biba den bo kaya por bin kome di dje?

  • (Alternativa) kon otro bo por selebra pasku sin kantika, kuminda, bela, ets

  • (Interpretá) Bo bisiñta pará riba su dak,disfrasá na palu di pasku, gritando bon aña dia10 di januari kiko bo ta pensa di esaki?

 

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

 

Kombersashon ku un teener

Kiko mi sa?

Kiko mi ta interesá pa sa mas di dje?

Ki pregunta i kontesta otro hende tabata tin pa mi?

Kiko mi mester di otro hende?

Ki balor tin pa komprendé otro?

Kiko ta bal la pena komprondé i sa mas di dje?

Kiko ta e diferensia entre mira, sa i komprendé?

Kiko ta e limite di konosementu?

Ki influensia insiguridat tin riba mi komo pensadó?

Kiko bo ta hasi ku sabiduria?

Kiko komunidat ta pidi di mi, i ami di komunidat?

Dikon lo bo sigui eduká bo mes?

FILOSOFIÁ KU NOS MUCHANAN:

Filosofiá ku mucha ta zona difisil pero e no ta. Ora bo folosofiá ku mucha bo ta keda sorprendí di tende kuantu pregunta ta biba den nan. Filosofiá ta un asuntu di hasi pregunta i kombersá. Un kos si: bo mester ta interesá di un forma sinsero den nan pregunta, nan pensamentu i den nan kontestanan.

1.

Filosofía ta trata di un dialogo. E enfoke ta: pensa huntu i yega na ideanan  nobo huntu. E ta laga e mucha pensa tokante di preguntanan kaminda un kontesta no ta bon o malu. E ta yuda e mucha konstruí pregunta i tuma parti den un kombersashon profundo ku sinembargo ta na nan nivel. No ta un kombersashon kaminda un ta gana i e otro ta perde. Ningun no ta mas sabí ku otro. Bo no tin pakiko di tin rason tampoko.

 

2. 

Ta enserá preguntanan riba un nivel haltu. Bo por investigá nan pensando riba nan.

Preguntanan den filosofia ta por ehempel: kiko ta tempu, kiko ta bida, kiko ta sabiduria, kiko ta morto, kiko ta bunitesa,  kiko ta ........ets.

 

3.

Ku filosofia bo ta yega profundidat dor di redená, tin komprension i komprendimentu pesei:

 

1. tuma e muchanan su preguntanan na serio 

 

2. balorá nan pasobra nan ta hasi pregunta.

 

3. realisá ku pregunta di un mucha ta sali for di  asombro. Nan tambe ta investigando bida

 

4. realisá ku  e preguntanan ta forma kuminsamentu di un proseso di pensa.

 

4.

Filosofia ta presente den tur vak na skol i e ta parti di e proseso di profundisá, siña, krese i bira independiente den pensamentu.

          Yuda habri nan wowo pa ku:

ESTETIKA DI BIDA        DIMENSHON DI POLITIKA

  ARTIKULASHON DI PENSAMENTU                                                                                PENSA PA NAN MES  

KORIGI NAN MES         RESPETA DIVERSIDAT

EMPATIA PA EKSPERENSIANAN DI OTRO 

                              RASONA I RESOLVE PROBLEMA

 

5.

E nukleo di filosofia ta  konsistí di libertat, klaridat di pensamentu, maestria di loke ta nifiká: ta un ser humano

Esakinan ta kualidatnan ku nos tur por yuda duna un mucha, no opstante loke e krese i bira den futuro.

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Kologá pregunta filosofiko den gang, na murayanan di skol o na porta di un klas. Asina e muchanan tin topikonan edukativo i interesante pa nan  pensa i komuniká tokante di dje durante di e dia of e siman.

Un pregunta inisial ta un pregunta ku ta duna e mucha gana pa papia tokante di e tema i alabes bini ku kontesta:

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Kon introdusí pregunta

Kon bo por introdusí un pregunta?:

Wel awe mi a tende na radio.....

Mi a lesa riba un borchi.....

Loke a asombrá mi ta ora ..........

Kon abo lo ......./ kiko bo ta pensa di.....

Un kolega a konta mi awe.....

 ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

 

2. Dikon duna kompliment ora mucha bini ku un pregunta:

Un kompliment sinsero ta e miho kos ku un hende por duna un otro. Ora bo hasi esei bo ta duna apresio i e otro ta sintiele apresiá.  E persona ta bira positivo (kontentu), i e ta bira mas habrí pa duna mas di su mes. Tambe bo por aserkele muchu mas fasil.

Rechasá, menospresiá, insultá, bati i grita no ta realsá ningun mucha. Ora e bira grandi e ta haña ku dal mucha ta un kos akseptabel i normal. Tampoko ta nifiká ku bo ta papia berdat insultando e mucha. Un mucha ta un ser humano, vulnerabel i un bunita kreashon, ku ta duna bek na nos loke nos a dunele den e mundu aki. E ta nos spiel. 

Un mucha ta bira negativo. e ta sinti ku e no tin nada pa duna bo. Ora ku e sinti asinaki ta nifika ku e no  tin akseso na su kreatividat i forsa di un forma sano. E ora ei e ta  duna nos su insiguridat den forma di tristesa, rabia, depresividat ets. 

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Mas pregunta pa filosofiá

Kiko ta arte?                                                       

Arte mester ta un kos bunita? 

Si bo ta un kabritu o juwana o un para, kon bo ta sinti bo?

Kiko ke men kere anto kiko kemen sa?

Nos tin mester di otro?

Ki ora bo ta bisa ku un kos ta bon?

Si un palu kai, anto no tin ningun hende pa tendele kai, e palu ta hasi zonidu?

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

QUOTE PA MAESTRO REFLEHÁ KADA SIMAN

Laga un quote dirigí bo opservashon i interakto ku e muchannan

durante di kada siman.

Mi ta apresiá si bo kompartí ku mi bo eksperensia husando quote

1.

Nos por kontrolá nos bida dor di kontrolá kon nos ta persibí bida

Bruce Lipton

Kon bo ta mira ku e mucha ta persibí  tur loke tin i ta pasa rondó di dje?

 

 2.

Tin bia e eskoho robes ta hiba nos na e luganan korekto

Kiko bo por siña e mucha di un forma positivo, hustamente pasobra ela hasi un eskoho “robes”

 

3.     

Si semper bo ta tratando di ta normal, nunka lo bo sa kon inkrehibel bo ta  

Maya Angelou

Kon bo ta yuda e mucha pa e ta uniko i kada dia  mas i mas su mes

 

4.

E proposito di bida ta un bida ku proposito

Robert Byrne

Kon bo por yuda e mucha krea, nombra i eksperensiá un proposito positivo pa awe?

 

5.

Herida solamente ta mustra nos unda nos tabata. E no ta dikta unda nos ta bai

Kon bo por yuda un mucha  krea i mantené un efoke riba loke e ke logra enbes di riba  e kos negativo ku e a pasa aden?

 

6.

E uniko forma pa bo tin un bon amigu ta di ta un bon amigu bo mes

Kon abo ta  kompartí ku un mucha kiko ta un bon amigu

 

7.

Keda leu for di hende ku ta menospresiá bo ambishonnan. Hende ku tiki balor propio ta hasi esei. Esunnan ku di berdat ta grandi ta laga bo sinti ku abo tambe por bira grandi

Kon abo ta siña un mucha pa e keda leu for di hende ku ta menospresiá su ambishon. I kon bo ta yudele sinti ku e tambe por bira grandi?

 

8.

Un oportunidat ta e uniko kos ku bo tin mester

     Jesse Owens

Kon abo ta yuda un mucha pa e mira i rekonosé un oportunidat 

 

9.

Nunka laga e kandela muri den bo. Nunka laga bo spiritu keda devastá. Bo ta bunita i fuerte. Korda esei

Kon bo ta yuda un mucha keda korda ku e ta bunita i fuerte? Kon bo ta yudele mantene su kandela?

 

 

10.

Sigui bo soño. Universo ta habri porta kaminda tabata tin solamente muraya

 

Kon bo ta yuda un mucha rekonosé, biba i komuniká ku su soño?

 

 

George Washington Carver

11.

Tur esunnan ku ta na top i ku a realisá hopi, yega leu i yuda otro prosperá ta hendenan ku  ta sigui eduká nanmes, buska pa desaroya habilidatnan nobo i buska koprendimentu i konosementu nobo

Kon abo ta sigui desaroyá bo mes pa bo por yuda un mucha sigui desaroyá su mes?

 

12.

E sekreto di kambio ta: no pone tur bo energia den loke bo ke bringa, pero tur bo enfoke den loke bo ke krea 

Socrates

Kon abo ta yuda un mucha pa e  ta bringando, sino avansando ku pashon den direkshon di loke e ke?

Nelson Mandela

13.

Nos kurpanan ta e vehikulo milagroso ku nos alma ta habitá. Anto ora nan ta sinti bon, nan ta laga bo sa

Donna Schwenk

Kon bo ta yuda un mucha bira konsiente di kon bon su kurpa i su alma ta sinti?

 

14.

Bo mester spera kosnan grandi di bo mes, prome ku bo por logranan

Michael Jordan

Kon abo ta yuda un mucha pa kada dia di nobo e spera logronan grandi di su mes

 

 15.

Tin un skür den kada un di nos ku ta mustra e lus di Dios 

Elisabeth gilbert

Kon bo ta yuda un mucha realisá ku den dje tin un lus bunita ta biba?

 

 16.

Keda leu for di hende ku ta menospresiá bo ambishonnan.  Hende ku tiki balor propio ta hasi esei. Esunnan ku di berdat ta grandi ta laga bo sinti ku abo tambe por bira grandi

 

Kon bo ta yuda un mucha keda apresiá su mes?

 

17.

E homber ku no tin imaginashon no tin hala  

Muhammad Ali

Kon bo ta yuda un mucha mantené su imaginashon bibu?

18.

Si nan ta respetá bo, respetá nan. Si nan no ta respetá bo, respetá nan. No baha bo integridat pa ningun motibu o hende

Kon bo ta yuda un mucha mantené respet, sin ku e perde su dignidat, integridat o balor propio?

 

 19.

Pensa kon bo por duna mas

Kon bo ta yuda un mucha pa e por duna mas i mas di su bunitesa , kreatividat i kualidat?

20.

Briya komo sifuera henter universo ta di bo

 

Kon bo ta un yuda un  mucha pa e briya lo maksimo, ku konvikshon i amor pa tur  ku tin rondó di dje?

 

 21.

Eksito ta diferente pa kada persona. Definí bo propio nifikashon di eksito anto bibé  i hasié na bo forma i ku bo reglanan

Kon abo ta yuda un mucha definí eksito saliendo for di su mes? Kon bo ta yudele biba su eksito kada dia? Kon bo ta yudele rekonosé i aplika e reglanan ku ta yudele yega na e eksito ku e ta desea? 

22.

Bo por topa felisidat hasta den e tempunan di mas skur, basta nos korda sende lus

 

Kon bo ta yuda un mucha sende lus hasta  ora tur kos ta mustra skur?

23.

Loke ku nos ta awe ta bini di nos pensamentunan di ayera. Nos pensamentunan di aworaki ta konstruí nos mayan. Nos bida ta kreashon di nos mente

 

Kon bo ta yuda un mucha pensa positivo awe pa e por kosecha esaki mayan?

 

24.       

I have a dream

Dr. Marten Luther King

Kon bo ta yuda e mucha rekonosé ku e tambe tin un soño?

  

25.

Tin bia e uniko kos ku bo por hasi ta tene duru

 

kon bo ta yuda un mucha tene duru den situashon di turbulensia?

 

 

26.

Ningun relashon ta solamente lus di solo, pero dos hende por kompartí un paraplu, warda huntu i sobribibí e maltempu huntu

 

Kon bo ta yuda un mucha para huntu ku otro tambe den momentunan difisil?

                            27.

E miho pregunta ku bo por pone den universo, sperando un kontesta ta:

Unda mi plaser di mas grandi ta?

Abraham hicks

Kon bo ta yuda un mucha rekonosé su plaser di mas grandi den kada momentu ku e ta na skol?

 

                          28.

Sigui bo soño. Universo lo habri porta kaminda tabata tin solamente muraya.

Kon bo ta yuda un mucha rekonosé i biba su soño?

 

Mahatma Ghandi

29.

Bo mester ta e kambio ku bo ke mira den mundu

Mahatma Ghandi

Kon bo ta yuda un mucha pa e ta e kambio ku e ke mira rondó di dje?

30.

Nada no ta permanente den e mundu aki ni sikiera nos problemanan 

                                                            Charlie Chaplin

Kon bo por yuda un mucha eksperensiá kon impermanente un problema ta?

31.

 Un homber ku no ta para pa nada ta kai pa tur kos 

Malcom X

Kon bo ta yuda un mucha para pa algu ku e ta kere den dje?

32.

Loke bo ta laga patras no ta loke ta grabá riba monumentunan di pieda pero loke ta  bordá den bida di otronan

Kon bo ta eduká un mucha pa e por laga patras impreshon i eksperensianan positivo tambe den bida di otro hende?

 

Harriet Tubman

33.

Loke ta mentené mi progresando ta mi golnan

Muhammad Ali

Kon bo ta yuda un mucha formulá su meta i bai pe?

 

33.

Ta madurá ta: siña kita kana bai for di hende i situashon ku ta trese bo pas mental, bo respet propio, bo moralnan i bo balor propio den pertá

 

Kon bo ta yuda un mucha pa e sa kon i ki ora kita kana bai for di hende ku ta faltele respet?

 

34.

Amabilidat ta hasi tur hende bunita. No ta importá kon bo ta parti di pafó

 

Kon bo ta yuda un mucha pa e ta amabel pa ku otro, enbes di tin enfoke riba kosnan di pafó manera sapatu, kos di hunga, koló, kabei, sekso ets?

35.

Ora un persona ta fastioso o ta trata bo di un forma pober, no tumele personal, esaki no ta bisa nada di bo, sino hopi di e persona

Kon bo ta yuda un mucha analisá i komprende kiko ta pasando ku un hende ku ta trata otro malu, pa asina e no tuma nada personal?

 

 

 

36.

Bo mester ke hasi e kosnan ku otro lo no hasi pa bo risibí e kosnan ku otro o no tin

Danzel washington

Kon bo ta yuda un mucha pa e hasi kosnan otro pa e por risibí otro kos?

.

 

37.

Mi ta bai hasi tur kos rondó di mi bunita, esei lo ta mi bida

Kon bo ta yuda un mucha pa e hasi tur loke ta rondó di dje bunita?

.

 

38.

Amor no tin pakiko di ta perfekto e mester ta simplemente sinsero

 

Kon bo ta ta yuda un mucha pa e ta sinsero?

39.

Un bon amigu  ta un hende ku  semper ke sa kon bo dia a bai

Kon bo ta yuda un mucha pa e ta un bon amigu?

40.

Ora bo kuminsa mira bo balor, bo ta bai haña difisil  di ta rondoná di hende kuno ta mira bo balor

 

Kon bo ta yuda un mucha rekonosé su balor, i handa ku ortonan ku ta stimele i dunele balor? Hende ku ta brasele enbes di dal e, hende ku ta papia ku amor ku ne enbes di gritele, hende ku ta aserkele di forma positivo enbes di  papia kos negativo ku ne, hende ku ta apresiele enbes di menospresiele ets

 

41.

Tin miones di forma pa bisa mi stima bo: mara bo faha di seguridat; wak unda bo ta kana; bo a kome kaba; tuma poko sosiegu; stima bo mes

E uniko kos ta: bo mester skucha bon.

 

Kon bo ta yuda un muha skucha bon pa e por rekonose stimashon?

42.

E kontesta ku bo ta buska, nunka ta bini ora bo mente ta okupá. E ta bini ora bo mente ta silensioso

 

kon bo ta yuda un mucha pa debesenkuando e hasi su mente bashí, i ta relahá?

43.

Dos kos ta yuda bo pa ta eksitoso den bida: kon bo ta trata ora bo no tin nada i kon bo ta trata ora bo tin tur kos  

jokesman.com

Kon bo ta yuda un mucha keda positivo ora e no tin nada, i humilde pero kontentu i selebrando ora e tin tur kos?

 

44.

Semper ta bunita di tin un persona den bo bida ku ta pone un smile riba bo kara hasta ora nan no ta presente

 

Kon bo ta yuda un mucha pa e ta un hende ku ta pone smile riba un otro su kara?

45.

Un bon lider semper ta un bon ehempel

 

Kon bo ta yuda un mucha pa e ta un bon lider i un ehempel. Kon bo ta yudele midi si e ta pará dilanti di un lider ku ta un bon ehempel?

46.

Mucha no ta un distrakshon for di  trabou importante. Nan ta e trabou di mas importante

 

Kon bo ta apliká e komprendimentu aki?

 

47.

Brasa e lucha i lagele hasi bo mas fuerte. Lo e no dura pa semper

48.

Pa bo resultado kambia, bo mester kambia

Kon bo ta yuda un mucha mira kon su kambio propio a kambia su resultado?

49.

Ora bo ta oportinista, universo tin un forma pekuliar di soru pa bo

 

Kon bo ta yuda un mucha ta un hende ku ta kohe oportunidatnan ku e risibi?

 

50.

Si e no ta retá bo, eno ta kambia bo

 

Kon bo ta yuda un mucharealisa kon reto ta kambia su forma di pensa i aktua?

51.

Mi ta mantené mi mente ku enfoke riba: pas, harmonia, salú, amor i abundansia. E ora ei mi no por wordu distrahí dor di duda, ansha i miedu

 

Kon bo ta yuda un mucha mantené su enfoke riba pas, harmonia, salú, amor i abundansia?

52.

Si bo mira un hende sin un smile, duna nan un di bo

Kon bo ta yuda un mucha pone smile riba kara di un otro?

TEACH CHILDREN THE ATTITUDE OF SUCCESS:

talk softly

eat sensibly

breath deeply

 sleep sufficiently

dress smartly

act fearlessly

work patiently

think creatively

behave decently

earn honestly

save regularly

spent intelligently

play , laugh and love 

If architecture is frozen music, then music must be liquit architecture

Quincy Jones

 

 

 

Maak jouw eigen website met JouwWeb